Gordelroos
Gordelroos (Herpes Zoster) is een pijnlijke aandoening aan de huid. Deze aandoening ontstaat doordat hetzelfde virus dat de waterpokken (het varicellazostervirus) veroorzaakte, weer opnieuw actief wordt. Je kunt dan ook alleen gordelroos krijgen als je ooit de waterpokken gehad hebt. Dit gebeurt vaak bij ouderen of mensen met een verzwakte weerstand. De klachten lopen uiteen van jeuk en blaasjes tot zenuwpijn. De Shingrix vaccinatie kan de kans op op deze aandoening aanzienlijk verkleinen. Op deze pagina lees je alles over de symptomen, besmettelijkheid, mogelijke complicaties, behandeling en preventie van gordelroos.
Wat is gordelroos?
Gordelroos is een pijnlijke huidaandoening die wordt gekenmerkt door jeukende uitslag en met vocht gevulde blaasjes. Deze aandoening ontstaat doordat het varicellazostervirus opnieuw actief wordt. Het varicellazostervirus is hetzelfde virus dat de waterpokken veroorzaakt. Heb je dus ooit de waterpokken gehad, dan blijft dit virus in slapende vorm aanwezig in je lichaam. Wanneer je afweer verzwakt, bijvoorbeeld op latere leeftijd, door chemotherapie, een orgaan- of stamceltransplantatie, een hiv-infectie of het gebruik van bepaalde medicijnen, kan het virus weer actief worden en gordelroos veroorzaken. Zo'n 95% van de achttienjarigen heeft ooit de waterpokken gehad. Een op de vier hiervan krijgt uiteindelijk gordelroos.
Is gordelroos besmettelijk?
Gordelroos is besmettelijk. Het virus kan worden overgedragen via het vocht uit de blaasjes. Bij mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad kan contact met het het virus uit de blaasjes leiden tot waterpokken. Gordelroos zelf kan niet direct worden overgedragen. Om gordelroos te kunnen krijgen, moet je dus eerst besmet zijn geweest met het waterpokkenvirus.
De besmettelijkheid van gordelroos is wel minder groot dan die van de waterpokken. Bij de waterpokken kan het virus zich namelijk ook via de lucht verspreiden, bijvoorbeeld door hoesten of praten. Bij gordelroos is er alleen risico op besmetting door direct contact met het vocht uit de blaasjes. Zodra de blaasjes zijn uitgedroogd en korstjes vormen, is het risico op besmetting voorbij.
Om verspreiding van het virus te voorkomen, is het belangrijk om de blaasjes bedekt te houden en lichamelijk contact met kwetsbare personen, zoals zwangere vrouwen, pasgeborenen of mensen met een verzwakte afweer, bij voorkeur te vermijden.
De symptomen van gordelroos
De symptomen volgen meestal een herkenbaar patroon.
De klachten beginnen vaak met een vervelend gevoel op de huid, zoals jeuk, tintelingen of een branderige, stekende pijn. Deze klachten ontstaan meestal aan één kant van het lichaam, bijvoorbeeld op de borst, rug, buik of taille.
Na enkele dagen verschijnen er kleine, met vocht gevulde blaasjes in groepjes. De huiduitslag volgt vaak een gordelvormig patroon: een smalle strook of baan die langs één kant van het lichaam loopt, bijvoorbeeld over de borst, buik of rug. Dit komt doordat het virus zich verspreidt langs een huidzenuw. De huid rondom de blaasjes is rood en gevoelig.
Binnen één week tot anderhalve week drogen de blaasjes op en veranderen ze in korstjes, die vanzelf loslaten.
Soms blijven de blaasjes uit en hebben mensen alleen last van pijn of jeuk. Ook nadat de uitslag is verdwenen, kunnen pijnklachten of een doof, tintelend gevoel op dezelfde plek aanhouden. Dit staat bekend als zenuwpijn (postherpetische neuralgie). In zeldzame gevallen kan gordelroos ernstiger verlopen. Als het virus zich uitbreidt naar de gezichtszenuwen, kunnen er blaasjes in het gezicht ontstaan, soms in combinatie met oogontstekingen, gehoorproblemen of verlamming van de gezichtsspieren.
De behandeling van gordelroos
In de meeste gevallen verdwijnt gordelroos vanzelf zonder dat een bezoek aan de huisarts nodig is. Vooral als de blaasjes op het bovenlichaam, de armen of benen zitten, is meestal geen speciale behandeling nodig.
Om de pijn en jeuk te verminderen, kun je gebruikmaken van zalfjes zoals zinkzalf, koelzalf, cetomacrogolzalf of lanettezalf. Tegen de pijn kan paracetamol gebruikt worden. Sommige huisartsen geven bij zenuwpijn het medicijn amitryptiline of nortriptyline. Wanneer dit niet goed werkt, kan gabapentine worden gegeven. Bespreek met je huisarts welke behandeling het beste bij jou past.
Bij gordelroos in het gezicht schrijft de arts vaak antivirale medicijnen voor, zoals aciclovir of valaciclovir. Deze remmen het virus, helpen oogcomplicaties voorkomen en verlichten de pijn. Ook mensen met een zwakke weerstand, bijvoorbeeld door chemotherapie, krijgen vaak antivirale behandeling.
Goed om te weten: vermijd pijnstillers zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen, omdat deze bij gordelroos huidontstekingen kunnen veroorzaken.
Gordelroos vaccinatie
Sinds 2022 adviseert de Gezondheidsraad dat mensen met een verhoogd risico zich kunnen laten inenten tegen gordelroos. Met de Shingrix-vaccinatie kun je de kans op deze aandoening namelijk aanzienlijk verkleinen. Dit vaccin voorkomt ongeveer 90% van de gevallen en beschermt ook tegen langdurige pijnklachten die hieruit kunnen voortkomen. De vaccinatie tegen gordelroos bestaat uit twee prikken, met een interval van twee tot zes maanden tussen de eerste en tweede dosis.
Goed om te weten: Op dit moment zit de gordelroos vaccinatie nog niet in het standaard Rijksvaccinatieprogramma. Wel is het mogelijk om dit vaccin op eigen initiatief via de huisarts of GGD te verkrijgen.
Gordelroos vaccinatie bij Nationale Apotheek
Heb jij een verhoogd risico om gordelroos te krijgen en wil je je graag beschermen? Of heb je antivirale medicatie nodig om je gordelroos te behandelen? Schrijf je in en laat je medicijnen makkelijk en snel thuisbezorgen. Vraag jouw (huis)arts om het recept naar ons te sturen. Heb je zelf een recept ontvangen? Mail dit dan naar ons of upload een foto via de Nationale Apotheek-app om je medicijnen te bestellen. Hulp nodig? Neem contact op. Ons team staat voor je klaar.
Op de website van Over gordelroos vind je meer informatie over de meestgestelde vragen.
Veelgestelde vragen
Over gordelroos
Wat is gordelroos?
Gordelroos, ook wel herpes zoster genoemd, is een pijnlijke huidziekte die ontstaat door het opnieuw actief worden van het varicella-zostervirus, hetzelfde virus dat de waterpokken veroorzaakt. Na een eerdere waterpokkeninfectie blijft het virus slapend in je lichaam aanwezig en kan het jaren later weer actief worden. Dit veroorzaakt uitslag in de vorm van blaasjes. Deze uitslag gaat vaak gepaard met jeuk, pijn en een branderig gevoel. Gordelroos komt vooral voor bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Hoe krijg je gordelroos?
Gordelroos ontstaat niet door een nieuwe besmetting, maar doordat het virus dat eerder de waterpokken veroorzaakte opnieuw actief wordt. Dit virus blijft na een waterpokkeninfectie in slapende stand achter in je lichaam en kan jaren later weer opvlammen. Dit gebeurt vooral als je afweer verzwakt, bijvoorbeeld door:
Ouderdom (vooral vanaf 50 à 60 jaar);
Ziekte (zoals kanker of hiv);
Stress of grote lichamelijke belasting;
Medicatie die de afweer onderdrukt (zoals bij chemotherapie of na orgaantransplantatie).
Goed om te weten: Het virus dat gordelroos veroorzaakt, zit al in je eigen lichaam en kan alleen weer actief worden als je afweer zwakker is. Als je in contact komt met het vocht uit de blaasjes van iemand met gordelroos, kun je alleen de waterpokken krijgen als je die nog nooit eerder hebt gehad. Gordelroos ontstaat dus altijd door het virus in je eigen lichaam, niet door besmetting van een ander.
Hoe ziet gordelroos eruit?
Gordelroos geeft een huiduitslag die meestal aan één kant van het lichaam zit. Je ziet rode plekjes met kleine blaasjes die bij elkaar zitten. Deze blaasjes zitten vol vocht en drogen na een paar dagen in, waarna ze korstjes worden. De uitslag komt vaak voor rond de buik, rug of taille, maar kan ook op andere plekken zitten. Door dit bijzondere patroon is gordelroos makkelijk te herkennen.
Hoe lang duurt gordelroos?
Gordelroos duurt meestal twee tot vier weken. Het verloop kan per persoon verschillen, afhankelijk van de ernst van de infectie en de afweer.
Typisch verloop:
Vroege fase (1–5 dagen): Jeuk, tintelingen, branderig gevoel of pijn aan één kant van het lichaam, nog zonder uitslag.
Uitslagfase (5–10 dagen): Met vocht gevulde blaasjes verschijnen, vaak in een gordelvormig patroon.
Ingedroogde blaasjes (10–14 dagen): De blaasjes drogen in tot korstjes.
Herstel (14–28 dagen): De korstjes vallen af, de huid herstelt.
Is gordelroos besmettelijk?
Gordelroos zelf is niet besmettelijk van persoon op persoon. Maar iemand met gordelroos kan wél het waterpokkenvirus overdragen aan mensen die nog nooit de waterpokken hebben gehad of niet zijn gevaccineerd. Dit gebeurt alleen via direct contact met het vocht uit de blaasjes. De besmette persoon krijgt dan de waterpokken, geen gordelroos.
Zolang de blaasjes nog niet zijn ingedroogd, is het verstandig om contact met kwetsbare groepen (zoals zwangere vrouwen, baby’s en mensen met een verzwakt immuunsysteem) te vermijden.
Wanneer moet ik naar de huisarts?
Ga naar de huisarts als je denkt dat je gordelroos hebt, vooral als je veel pijn hebt of de blaasjes in je gezicht zitten. Ook als je een verzwakt immuunsysteem hebt, is het verstandig om snel medische hulp te zoeken. Neem contact op wanneer de blaasjes langer dan tien dagen niet verbeteren of als je last krijgt van ernstige klachten zoals oogproblemen of verlammingen.
Kan ik vaker dan één keer gordelroos krijgen?
Ja, het is mogelijk om vaker dan één keer gordelroos te krijgen. Hoewel veel mensen het maar één keer in hun leven doormaken, kan het virus opnieuw geactiveerd worden, vooral als je weerstand tijdelijk of blijvend verlaagd is. De kans op een herhaalde uitbraak neemt toe bij ouderen en bij aandoeningen die het afweersysteem verzwakken. Een vaccinatie met Shingrix kan het risico op (herhaalde) gordelroos aanzienlijk verlagen.
Is gordelroos gevaarlijk?
Gordelroos is meestal niet gevaarlijk en verdwijnt vaak vanzelf binnen enkele weken. Toch kan het soms complicaties veroorzaken, zoals langdurige zenuwpijn (postherpetische neuralgie) die maanden of zelfs jaren kan aanhouden. In zeldzame gevallen kan gordelroos ernstiger zijn, vooral als het in het gezicht voorkomt, waarbij oogontstekingen, gehoorproblemen of verlammingen kunnen optreden. Daarom is het belangrijk om bij ernstige klachten of bij gordelroos in het gezicht altijd een arts te raadplegen.
Hoe voorkom ik gordelroos?
Gordelroos kun je voorkomen door je te laten vaccineren met het Shingrix-vaccin. Dit vaccin vermindert het risico op gordelroos en de langdurige pijn die erbij kan horen, met ongeveer 90%. Daarnaast is het belangrijk om je immuunsysteem zo goed mogelijk te ondersteunen door gezond te leven, voldoende te slapen en stress te vermijden. Mensen die ouder zijn dan 60 jaar of een verzwakt immuunsysteem hebben, wordt het vaccin sterk aanbevolen. Na vaccinatie kun je het virus niet meer overdragen.
Kan ik me laten inenten tegen gordelroos?
Ja, je kunt je laten vaccineren met het Shingrix-vaccin. Dit vaccin wordt aanbevolen voor mensen van 60 jaar en ouder, en voor mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die een stamcel- of orgaantransplantatie hebben gehad, hiv hebben, of behandeld worden met immunosuppressieve medicijnen. De vaccinatie bestaat uit twee prikken, met een tussenpoos van twee tot zes maanden, en biedt bescherming tegen het krijgen van gordelroos en de pijn die daarbij kan optreden. Overleg met je huisarts of je in aanmerking komt voor de vaccinatie. Als dit het geval is, schrijft je huisarts een recept voor. Met dit recept kun je het Shingrix-vaccin bestellen bij Nationale Apotheek. Vervolgens maak je opnieuw een afspraak bij je huisarts om de inenting te laten zetten.
Hoe kom ik aan het Shingrix-vaccin?
Je kunt de vaccinatie krijgen via de huisarts, de GGD of een reizigerskliniek.
Wat zijn de kosten van het Shingrix-vaccin?
De vaccinatie kost rond de €150-€200 per dosis. Er zijn twee doses nodig met een tussenperiode van twee maanden. Deze vaccinaties worden niet vergoed.
Wordt het Shingrix-vaccin vergoed?
Nee, het Shingrix-vaccin wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering. Wel is een (gedeeltelijke) vergoeding mogelijk vanuit de aanvullende verzekering. Check dit met je zorgverzekeraar.